نی‌انبان در اصفهان: از ریشه‌های جنوبی تا نوای صفوی

نی‌انبان، یکی از اصیل‌ترین سازهای بادی ایرانی، با صدای گرم و پراحساسش، نمادی از موسیقی فولکلور جنوب ایران است. این ساز که از ترکیب "نی" و "انبان" (کیسه هوا) ساخته شده، بیش از ۴۰۰ سال قدمت دارد و در مراسم شاد مانند عروسی‌ها و حنابندان‌ها، نقش کلیدی ایفا می‌کند. هرچند ریشه اصلی نی‌انبان به نواحی خلیج فارس و جنوب کشور بازمی‌گردد، اما حضور آن در اصفهان – پایتخت فرهنگی دوران صفویه – نشان‌دهنده مهاجرت فرهنگی و هنری از جنوب به مرکز ایران است. این ساز نه تنها بخشی از هویت موسیقایی جنوب است، بلکه در اصفهان به عنوان پلی میان سنت‌های محلی و موسیقی کلاسیک ایرانی عمل کرده و امروزه با کلاس‌های آموزشی نی‌انبان و اجراهای زنده، نسل جدیدی از علاقه‌مندان را جذب می‌کند.

نواختن نی‌انبان نیاز به تنفس مداوم و کنترل فشار هوا دارد. نوازنده ابتدا در دهانه انبان می‌دمد تا کیسه پر شود، سپس با فشار دادن انبان از دو طرف، هوا را به سمت نی‌ها هدایت می‌کند. این روش، صدای پیوسته و بدون وقفه تولید می‌کند که برای ریتم‌های شاد بندری یا محلی ایده‌آل است.

انگشت‌گذاری روی سوراخ‌های نی‌ها، نت‌ها را تعیین می‌کند: انگشتان دست راست و چپ روی سوراخ‌های جلو و عقب قرار می‌گیرند. برای صداهای بم، سوراخ‌ها بسته و برای صداهای زیر، باز می‌شوند. در سبک اصفهانی، نوازندگان از تکنیک‌های ویبراتو و تزیینات صوتی استفاده می‌کنند تا با آوازهای سنتی مانند "شش‌گل" یا "دلبر" همخوانی داشته باشد.

آموزش مقدماتی شامل پر کردن انبان، کنترل نفس و انگشت‌گذاری است. ویدیوهای آموزشی نی انبان و کلاس‌های حضوری در آموزشگاه‌هایی مانند رادفر یا دل‌آواز، از مبتدی تا پیشرفته، برگزار می‌شوند.

اصفهان خانه بسیاری از نوازندگان نی‌انبان است:

• امین بهرامی، نوازنده و سازنده از مبارکه، اجراهای زنده شادی‌آور ارائه می‌دهد.
• مرضیه، نوازنده زن نی‌انبان و ویولن، با تمرکز بر تزریق شادی در عروسی‌ها، از جنوب تا اصفهان، شهرت دارد.
• مجتبی کرمی، مدرس آموزشگاه ترمه، تکنیک‌های پیشرفته ردیف‌نوازی را آموزش می‌دهد و سابقه همکاری با اساتید اصفهانی را دارد.
• شهاب باقری از لنجان، هم نوازنده و هم سازنده است و اجراهایش در مجالس محلی طرفداران زیادی دارد.
• همچنین گروه‌های دف‌نوازی مانند رسول غبیشاوی و پوریا سورانی، نی‌انبان را با ریتم‌های تمپو ترکیب می‌کنند.
• مهدی عطایی، آهنگساز و نوازنده حرفه‌ای از اصفهان، با آهنگ‌های شاد و سایت آموزشی خود، پکیج‌های گام‌به‌گام برای مبتدیان تا پیشرفته ارائه می‌دهد و به علاقه‌مندان اصفهانی کمک می‌کند تا این ساز را بیاموزند.

آموزش نی‌انبان در اصفهان در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. آموزشگاه‌هایی مانند دل‌آواز، رادفر و ترمه با برگزاری کلاس‌های تخصصی از جلسات کوتاه ۲۰ دقیقه‌ای تا دوره‌های کامل دوماهه، به آموزش اصول نواختن، کنترل نفس و اجرای قطعات محلی می‌پردازند.

علاوه بر کلاس‌های حضوری، دوره‌های آنلاین آموزش نی‌انبان نیز در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. این دوره‌ها شامل ویدیوهای آموزشی مرحله‌به‌مرحله، پشتیبانی اساتید و تضمین بازگشت وجه در صورت نارضایتی هستند.

با گسترش فضای دیجیتال و حضور فعال هنرمندان در شبکه‌های اجتماعی، یادگیری نی‌انبان برای نسل جوان اصفهانی آسان‌تر از گذشته شده و علاقه‌مندان می‌توانند از هر نقطه‌ای آموزش ببینند و با جامعه نوازندگان این ساز در ارتباط باشند.